Trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh do virus Zika trên thế giới, Bộ Y tế đã ban hành Hướng dẫn tạm thời chăm sóc phụ nữ mang thai trong bối cảnh dịch bệnh do virus Zika.

Cụ thể, triệu chứng lâm sàng của bệnh gồm: Thời gian ủ bệnh từ 3-12 ngày. Từ 60%- 80% các trường hợp nhiễm virus Zika không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng. Ở những trường hợp có biểu hiện, bệnh thường khởi phát đột ngột với các triệu chứng như: sốt nhẹ 38 độ C; ban dát sần trên da; đau đầu, đau mỏi cơ khớp; viêm kết mạc mắt; có thể có biến chứng về thần kinh: Guillain Barre, viêm não màng não, hoặc hội chứng não bé ở trẻ sinh ra từ bà mẹ mắc bệnh trong thời kỳ mang thai.

Chẩn đoán ca bệnh nghi ngờ: Có yếu tố dịch tễ (sinh sống tại hoặc du lịch tới vùng đã có lưu hành dịch do virus Zika trong vòng 2 tuần trước khi khởi bệnh); Có ít nhất 2 trong số các triệu chứng lâm sàng đã nêu ở trên, hoặc có hội chứng Guillain Barre hoặc trên siêu âm phát hiện thai nhi có não nhỏ hơn bình thường so với phát triển của thai nhi; Không xác định được các căn nguyên gây bệnh khác (sốt xuất huyết Dengue, Chikungunya…).

Chẩn đoán ca bệnh xác định: là ca bệnh nghi ngờ và Xét nghiệm RT- PCR virus Zika dương tính hoặc phản ứng huyết thanh (IgM) dương tính với virus Zika.

Chăm sóc và xử trí đối với phụ nữ có thai

Những người phụ nữ mang thai trong 3 tháng đầu; đang sinh sống hoặc đã từng đến vùng có dịch, hoặc chồng/bạn tình có xét nghiệm virus Zika dương tính; có dấu hiệu sốt hoặc phát ban, và có ít nhất một trong số các triệu chứng như: đau mỏi cơ/khớp, viêm kết mạc mắt nên được xét nghiệm virus Zika.

Tất cả phụ nữ mang thai cần được khám thai, quản lý thai theo quy định: khám ít nhất 4 lần trong cả thai kỳ (tại các thời điểm: lần đầu càng sớm càng tốt trong 3 tháng đầu, lần 2 trong 3 tháng giữa, lần 3 và 4 trong 3 tháng cuối).

Ngoài các nội dung khám thường quy, cần hỏi tiền sử đi lại để phát hiện nếu người phụ nữ hoặc chồng/bạn tình đã từng có mặt ở vùng dịch; Khám phát hiện các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng. Siêu âm để đánh giá chính xác tuổi thai và đánh giá hình thái học thai nhi phát hiện đầu nhỏ.

Trong đó, cần lưu ý rằng chẩn đoán tuổi thai chính xác nhất trên siêu âm là vào 3 tháng đầu. Chỉ có thể xác định được đầu nhỏ nếu đánh giá được chính xác tuổi thai. Trong bối cảnh dịch bệnh do virus Zika, khi siêu âm cần chú trọng xác định đầu nhỏ ở thai nhi, các bất thường khác của não như giãn não thất, vôi hóa, teo não, không xác định được các bộ phận của não…

Đối với phụ nữ mang thai đã được xét nghiệm có kết quả virus Zika âm tính: nếu siêu âm thai không thấy dấu hiệu nghi ngờ đầu nhỏ thì tiếp tục theo dõi và siêu âm định kỳ. Còn nếu siêu âm có dấu hiệu nghi ngờ đầu nhỏ hoặc bất thường về não cần chuyển đến cơ sở có khả năng chẩn đoán trước sinh để chẩn đoán xác định đầu nhỏ, cân nhắc tiến hành chọc ối hoặc các thăm dò khác để sàng lọc các dị tật bẩm sinh. Nếu chẩn đoán xác định có chứng đầu nhỏ, thực hiện thêm các thăm dò khác để hỗ trợ chẩn đoán nguyên nhân và phát hiện các dị tật khác. Cung cấp đầy đủ thông tin và tư vấn cho người phụ nữ mang thai và người nhà để gia đình quyết định. Trường hợp gia đình quyết định giữ thai, cần tiếp tục chăm sóc thai phụ, tư vấn và hỗ trợ tâm lý trước và sau sinh cho người phụ nữ và gia đình, cũng như chuẩn bị kế hoạch chăm sóc bé sơ sinh.

Đối với phụ nữ mang thai đã được xét nghiệm có kết quả virus Zika dương tính thì việc chăm sóc thai sản cần căn cứ vào kết quả siêu âm để xử trí phù hợp. Khi siêu âm không thấy dấu hiệu nghi ngờ đầu nhỏ hoặc bất thường về não ở thai nhi, cần tiếp tục theo dõi, chăm sóc thai theo quy định và hẹn siêu âm lại sau mỗi tháng. Khi siêu âm có dấu hiệu nghi ngờ đầu nhỏ hoặc bất thường về não, thì thực hiện như trên. Trong đó, lưu ý nếu xét nghiệm Zika dương tính thì đây là trường hợp nghi ngờ có sự liên quan giữa nhiễm virus Zika với chứng đầu nhỏ hoặc các bất thường não khác.

Để chủ động phòng chống dịch bệnh do virus Zika, Bộ Y tế khuyến cáo người dân, đặc biệt là phụ nữ mang thai và có dự định mang thai cần thực hiện một số biện pháp sau: phòng chống muỗi đốt, chủ động diệt muỗi và bọ gậy (loăng quăng).

Đối với người đi/đến/về từ vùng có dịch bệnh do virus Zika cần chủ động theo dõi sức khỏe trong vòng 12 ngày. Nếu có biểu hiện bệnh hãy đến cơ sở y tế để chủ động khai báo về tiền sử đi lại và được khám, tư vấn, điều trị. 

Người đang sinh sống ở vùng có dịch bệnh hoặc đi/đến/về từ vùng dịch do virus Zika cần chủ động theo dõi sức khỏe, nếu có biểu hiện bệnh hãy đến cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị; sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục hoặc không quan hệ tình dục với vợ (bạn tình) trong ít nhất 28 ngày để phòng lây truyền virus Zika qua đường tình dục.

Phụ nữ có thai hoặc dự định có thai không nên đi đến vùng dịch khi không thực sự cần thiết. Phụ nữ mang thai 3 tháng đầu đang sinh sống hoặc đã từng đến vùng có dịch mà có sốt hoặc phát ban và có ít nhất một trong các triệu chứng như đau mỏi cơ/khớp, viêm kết mạc mắt cần xét nghiệm để phát hiện virus Zika.

Vợ, chồng, bạn tình đang sống hoặc trở về từ vùng dịch nếu có ý định mang thai cần đến cơ sở y tế để khám, tư vấn trước khi quyết định mang thai.