94 nóc nhà của làng Ia Gri (xã Chư Đăng Ya, huyện Chư Pah) nằm ẩn mình dưới những gốc cổ thụ quần tụ bên chân núi. Những người già trong làng kể rằng họ lập làng Ia Gri từ năm 1994 với 100% là người Jrai. Ngày ấy, ngọn núi lửa Chư Đăng Ya hùng vĩ giống như nóc nhà, như người mẹ che chở và nuôi dưỡng dân làng. Họ trồng các loại cây như: bắp, mì, khoai, bí đỏ… làm nguồn lương thực.
 

Dân làng Ia Gri trên đường vào hội. Ảnh: Nguyễn Linh Vinh Quốc

“Theo tiếng Jrai, Chư có nghĩa là núi, Đăng Ya là củ gừng dại. Ngày mới lập làng, cảnh vật ở đây còn hoang sơ lắm. Cây cối và thú rừng cũng còn rất nhiều. Ngoài việc trồng các cây lương thực ngắn ngày, chúng tôi còn đi săn bắt những con thú nhỏ để cải thiện bữa ăn. Chúng tôi yêu cuộc sống và mảnh đất này vô cùng”-già làng Amui Lih nhớ lại. Ông Amui Lih là già làng thứ hai của Ia Gri. Chứng kiến sự đổi thay từng ngày của ngôi làng mà mình gắn bó, già không khỏi xúc động: “Tuy cuộc sống người dân vẫn còn nhiều khó khăn nhưng từ lúc tới vùng đất này, chúng tôi không còn bị cái đói đeo bám như trước. Nhờ đất đai tươi tốt cùng với sự cần cù chăm chỉ của người dân nên đời sống của dân làng dần được cải thiện”.

Nhìn từ đỉnh núi Chư Đăng Ya, làng Ia Gri như một bức tranh thiên nhiên hữu tình. Bao quanh làng là những ngọn núi lớn nhỏ, được thêu dệt với nhiều mảng màu xanh ngắt của những cánh rừng. Vào mùa mưa, làng được bao phủ bởi màu xanh bạt ngàn của những ruộng khoai lang, dong riềng, bí đỏ… Đến mùa khô, sắc vàng rực rỡ của dã quỳ tràn ngập khắp mọi con đường dẫn vào làng, lên triền núi. Người già tỉ mẩn chỉnh lại những chiếc chiêng để chuẩn bị cho mùa lễ hội. Thanh niên rủ nhau lợp lại mái nhà rông. Nhịp sống ở Ia Gri chầm chậm trôi qua trong yên bình, trong trẻo.
 

Làng Ia Gri vui mừng được mang bản sắc văn hóa dân tộc mình đến với du khách gần xa. Ảnh: Trần Dung

Nhắc về cơ duyên gắn bó với làng, Trưởng thôn Ang Lan cho biết: “Năm 1994, do cuộc sống quá đói nghèo, gia đình tôi đã đi tìm vùng đất mới để sinh sống. Nghe nói đất đai dưới chân núi Chư Đăng Ya màu mỡ, tươi tốt nên tôi đã quyết định tới đây định cư. Ngày đó, làng chỉ có gần 30 hộ gia đình, nằm biệt lập giữa núi rừng. Ấy vậy mà đất ở đây níu chân người ghê lắm. Ai đã gắn bó rồi thì yêu đến vô cùng. Bây giờ thì con, cháu mình đều tự hào vì được sinh ra và lớn lên ở vùng đất giàu có và thân tình này”.

Cũng như ông Ang Lan, nhiều người lấy làm kỳ lạ khi vào mùa khô khắc nghiệt, ngay trên miệng ngọn núi Chư Đăng Ya sự sống vẫn sinh sôi hàng ngày. “Dù miệng núi lửa không hề có nước và không ai mang nước lên đây nhưng cây cối vẫn tốt tươi. Chúng tôi luôn nghĩ rằng đó là món quà mà Yàng đã ban cho dân làng. Tôi luôn dạy bảo con cháu mình phải biết trân trọng điều này mà chăm chỉ làm ăn, cố gắng sống tốt để xây dựng làng Ia Gri ngày càng giàu đẹp”-ông Glao chia sẻ.
 

Cồng chiêng Jrai luôn âm vang dưới chân núi Chư Đăng Ya. Ảnh: Trần Dung

Những năm gần đây, làng Ia Gri được biết đến như một địa chỉ du lịch của huyện Chư Pah bởi vẻ đẹp của loài hoa dã quỳ và ngọn núi lửa Chư Đăng Ya. Người làng vui mừng khi được đón du khách gần xa tới tham quan, tìm hiểu về cuộc sống cũng như văn hóa dân tộc Jrai. “Ngày trước, không nhiều người lạ tới đây. Chúng tôi hầu như sống cách biệt với bên ngoài. Bây giờ thì khác rồi. Chúng tôi được gặp gỡ, chuyện trò với du khách gần xa và có cả người nước ngoài nữa”-ông Djăi tự hào. Sau khi du khách phát hiện ra vẻ đẹp ngọn núi Chư Đăng Ya vào mùa dã quỳ bung sắc, làng Ia Gri cũng thu hút nhiều người dân đến đây khám phá, chụp ảnh cưới, ảnh lưu niệm… Mỗi người dân của làng trở thành một “hướng dẫn viên du lịch” khi có du khách tới tham quan, tìm hiểu.

Mới đây, UBND huyện Chư Pah đã tổ chức lễ hội hoa dã quỳ-núi lửa Chư Đăng Ya ngay tại làng Ia Gri nhằm tôn vinh mảnh đất, con người và các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc trên địa bàn huyện; đồng thời quảng bá hình ảnh, tiềm năng du lịch của huyện. Trong thời gian diễn ra lễ hội, người dân làng Ia Gri đã có những đóng góp không nhỏ trong việc tiếp đón và giúp đỡ du khách, mang lại cho lễ hội một cảm giác thân tình, ấm áp. “Dân làng Ia Gri đã có những việc làm thiết thực, góp phần quan trọng vào thành công của lễ hội. Đây là nguồn động viên và cổ vũ lớn lao cho cán bộ và nhân dân huyện nhà tiếp tục vượt qua mọi khó khăn, phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ, từng bước xây dựng huyện nhà phát triển bền vững về mọi mặt”-Chủ tịch UBND huyện Chư Pah Đặng Công Lâm vui mừng cho biết.