Nét văn hóa tín ngưỡng dân gian độc đáo
Từ sáng sớm 30-4, dòng người từ khắp nơi đã đổ về khuôn viên Khu Di tích lịch sử văn hóa Plei Ơi để được chiêm ngưỡng lễ cúng cầu mưa của Yang Pơtao Apuih. Do dòng người đổ về quá đông, Ban tổ chức lễ hội đã phải “trưng dụng” một đám ruộng mới gặt gần đó để làm bãi đỗ xe. Khuôn viên khu di tích chật kín người. Ngay giữa sân, một cây nêu cao vút, vững chãi đã được dựng lên từ trước. Cạnh đó, một dàn cồng chiêng cổ được treo trên giá. Các già làng ở Plei Ơi trong trang phục chỉnh tề trải chiếu ra phía trước sân để làm lễ cúng. Đám thanh niên tập trung mổ heo, phụ nữ lo nhóm bếp. Lễ vật cúng cầu mưa gồm 1 ghè rượu, sáp ong se thành từng cây nến, 1 tô gạo; thịt được cắt ra thành từng miếng bày sẵn trên mâm.
Lễ cúng cầu mưa là văn hóa tín ngưỡng dân gian đặc trưng của đồng bào Jrai nhằm cầu mong trời đất ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, đời sống no đủ, mọi người được bình an khỏe mạnh… Nghi lễ cúng cầu mưa thường diễn ra vào giai đoạn cao điểm của mùa khô, thời điểm thường xảy ra hạn hán gay gắt, khốc liệt. Vì lẽ đó, cứ vào trung tuần tháng 4 hàng năm, đồng bào Jrai huyện Phú Thiện lại rộn ràng chung tay chuẩn bị lễ vật để cúng cầu mưa.
Đúng 8 giờ 30 phút, ông Rơ Lan Hieo-phụ tá Vua Lửa đời thứ 14, người thực hiện nghi lễ cúng cầu mưa-bước ra phía bàn lễ vật, chắp tay vái 3 vái chào các vị thần rồi ngồi xuống đối diện mâm cúng, mặt hướng về phía núi Chư Tao Yang (nơi cất giấu thanh gươm thần tương truyền có quyền năng hô mưa gọi gió). Phía sau là các già làng Siu Phơr, Rmah Ên, Rmah Đoch, Ksor Tó, Rmah Yin đang gióng lên từng hồi chiêng rộn ràng.
 |
| Ông Rơ Lan Hieo-phụ tá Vua Lửa-thực hiện nghi lễ cúng cầu mưa của Yang Pơtao Apuih. Ảnh: Đ.P |
Ông Rơ Lan Hieo cắm chiếc cần rượu cúng của Pơtao Apuih vào ché rượu, sau đó hút rượu ra chén, tiến đến tưới vào gốc cây nêu. Sau đó, ông lấy thịt heo ném ra phía trước 3 lần, lấy gạo trong chén ném ra tứ phía 3 lần. Ông cất giọng khấn: “Ơi Yàng… Hỡi các thần linh… Mẹ ở thượng nguồn sông Ba, cha ở hạ nguồn biển cả. Cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu…”. Dứt lời khấn, ông Rơ Lan Hieo chỉ tay lên trời vạch 3 đường theo hướng từ Đông sang Tây, rồi ông giang 2 tay, chân nhún nhảy lò cò múa điệu chim đại bàng tung cánh…
Hàng ngàn người đứng lặng im dưới trời nắng gắt, dõi theo từng cử động của thế thân Vua Lửa Rơ Lan Hieo. Các già làng gióng lên từng hồi chiêng ngân vang, dồn dập hòa quyện vào không trung. Ông Rmah Thuyn-Phó Chủ tịch UBND xã Ayun Hạ, Trưởng ban tổ chức lễ cúng cầu mưa-cho hay, lễ cúng năm nay được đầu tư quy mô hơn. Ngoài không gian lễ cúng, du khách còn được tham quan thắng cảnh núi Ba Hòn (người Jrai gọi là Chư Tao Yang, được cho là nơi các Vua Lửa cất giấu thanh gươm thần); tham quan nhà trưng bày các đồ vật cúng tế, nhà để gươm. Cùng với đó, du khách được hòa mình vào các trò chơi dân gian của đồng bào các dân tộc trong xã như đi cà kheo, thưởng thức cồng chiêng, du thuyền trên hồ Ayun Hạ, vãn cảnh và ăn cơm chay ở chùa Quang Sơn ở gần đập chính của hồ...
Trong khuôn viên lễ hội có bố trí hơn chục gian hàng thu hút đông đảo du khách như: nước giải khát, các món đặc sản của địa phương như cơm lam, gà nướng, heo quay, lá mì xào; bán các loại túi xách, mũ, khăn quàng và quần áo làm từ thổ cẩm. Chị Nguyễn Thị Giang-một du khách đến từ TP. Hồ Chí Minh-hào hứng cho hay: “Đoàn chúng tôi có 10 người. Đây là lần đầu tiên tôi được trải nghiệm một nghi lễ cúng cầu mưa lạ, độc đáo của đồng bào Jrai. Sau khi xem lễ cúng xong, chúng tôi ghé vào vườn xoài để thưởng thức các món ăn đặc sản do các mẹ, các chị đồng bào Jrai, Thái, Tày ở địa phương nấu bán. Chúng tôi sẽ đi tham quan hết cả 3 điểm trong hành trình khám phá gồm: Di tích lịch sử văn hóa Plei Ơi (xã Ayun Hạ), lễ cầu mưa của dân làng Rbai B (xã Ia Piar) và hồ sen (xã Ia Yeng)”.
Thắt chặt tình đoàn kết cộng đồng
Cách Plei Ơi khoảng 8 cây số, trong ngày 30-4, làng Rbai B (xã Ia Piar) cũng tổ chức lễ cúng cầu mưa. Từ sáng sớm, đám trai tráng cùng người già khiêng kiệu ra bờ sông Ayun cách làng 2 cây số để làm lễ rước nước về cho thầy cúng Ksor Lơl đổ vào chiếc ghè thiêng do cả làng góp gạo ủ rượu cúng. Lễ cúng còn có 7 chiếc ghè cổ do 7 hộ dân khi xưa lập ra làng Rbai này mang đến. Tiếp đó, có đến hơn 200 ghè rượu của các gia đình trong làng lần lượt mang ra, nối nhau thành hàng dài để uống chung tiệc mừng sau khi cúng xong.
Hai bên đường từ ngoài cổng làng vào đến nhà thầy cúng Ksor Lơl, chính quyền xã tổ chức gần 20 gian hàng do các mẹ, các chị người Jrai trong làng và các bạn thanh niên trong xã phục vụ những món ăn đặc sản của địa phương và bán các đồ lưu niệm phục vụ du khách. Dẫn vợ và 2 con nhỏ từ Pleiku đến làng Rbai B xem lễ cúng cầu mưa, anh Phạm Văn Khoa không ngớt trầm trồ: “Lễ hội này có tính cộng đồng rất cao. Các hộ dân trong làng cùng chung nhau góp tiền, gạo để sắm lễ vật và xắn tay làm lễ cúng. Lễ hội không chỉ dừng lại ở việc cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, chăn nuôi thuận lợi, sức khỏe dồi dào mà qua đó còn thể hiện được tình đoàn kết, gắn bó của cộng đồng”.
Bí thư Đảng ủy xã Ia Piar Phạm Văn Phương cho hay, có đoàn khách 8 người đến từ TP. Hồ Chí Minh đã “ở trọ miễn phí” tại Nhà văn hóa làng Rbai B trong 2 ngày qua để được trải nghiệm các hoạt động lễ hội. “Buổi chiều, xã tổ chức thi đấu các môn dân gian như: đi cà kheo, đẩy gậy, bắn nỏ…; buổi tối thi diễn xướng cồng chiêng và đốt lửa trại, múa xoang… Năm nay, nhiều hộ có thêm thu nhập từ việc bán các loại trái cây và những món đặc sản địa phương như: cà đắng, canh lá mì, gà nướng, cơm lam... Về lâu dài, chúng tôi sẽ hướng cho bà con phục vụ khách lưu trú, làm du lịch homestay để cải thiện thu nhập”-ông Phương nói.