Giờ đây đến phố núi Pleiku, tỉnh Gia Lai, cái thú ngắm cảnh hoàng hôn xuống núi bên hồ Tơnưng không còn là món hấp dẫn so với tour “du lịch vào Nhà máy thủy điện Yaly” nữa.
Không chỉ khách phương xa muốn được chiêm ngưỡng vẻ đẹp hiện đại của công trình thế kỷ nằm giữa cảnh hoang sơ của núi rừng Tây nguyên, ngay cả người dân bản địa cũng nao lòng. Và thế là sau hai năm Yaly cất tiếng, chương trình “du lịch vào nhà máy” đã được Công ty Dịch vụ du lịch Gia Lai phối hợp nhà máy thực hiện vào đúng dịp 30-4-2003.
Trong tiết xuân, nhiều bạn trẻ đã rong ruổi xe máy thẳng tiến theo quốc lộ 14 nối giữa tỉnh Gia Lai với Kon Tum. Dọc hai bên đường, hút vào tầm mắt là những hàng hoa anh đào hồng thắm, những nhánh mai nở muộn vàng rực rỡ, xa xa là núi chập chùng... Đến ngã ba Yaly rẽ vào con đường thẳng tắp, trước khi đến nhà máy bạn sẽ được chiêm ngưỡng qui mô đồ sộ của trạm biến áp Phú Hòa.
Khỏi phải nói sự ngỡ ngàng khi lòng hồ thủy điện hiện ra trước mắt, nước trong xanh, xung quanh những vách núi tạo hình lòng chảo, cửa đập đồ sộ đứng ngăn dòng nước... Vé chỉ 7.000 đồng cho một du khách và 8.000 đồng tiền xe, vậy là bạn bắt đầu có một cuộc khám phá (nếu không phải dịp lễ, bạn phải tự túc xe để đi vào nhà máy).
Chiếc xe 14 chỗ ngồi bắt đầu chuyển bánh, bên phải bạn là mặt nước mênh mông, phía trước là dãy núi cao chót vót, len lỏi những dòng thác róc rách và hãy nhận ra xe chở bạn đang chạy trên bề mặt đập - nơi ngăn dòng thác Yaly cuồn cuộn trước kia. Xe chạy ngang qua đài tưởng niệm, nơi đây ghi công 27 liệt sĩ đã ngã xuống cho công trình. Gần đài tưởng niệm cũng là nơi bắt nguồn của cửa nhận nước gồm hai đường ống dẫn dài gần 4km, đường kính 7m, sau đó nước được chia vào bốn ống nhỏ để đưa vào tuôcbin.
Hướng dẫn viên sẽ cùng bạn đi vào đường hầm... Ánh đèn chiếu làm mái vòm của tầng hầm lung linh, không khí mát rượi, đường đi cong cong tạo cảm giác tò mò cho du khách. Hết đoạn đường hầm dài khoảng 700m, bạn đi vào một khoảng không gian rộng và rất cao, gian máy lớn hiện ra, gió lồng lộng.
Trước mắt bạn là hàng thẳng tắp bốn tổ máy có tuôcbin đang quay ro ro (tổng công suất 720mW). Gian máy được đặt ngầm trong núi, chiều dài 118,5m, rộng 21m, chiều cao nơi cao nhất là 56m. Toàn bộ kết cấu vòm, tường, sàn và các buồng công nghệ đều bằng bêtông cốt thép M300. Ngước lên trên bạn sẽ thấy hai cần trục sức nâng 250 tấn chạy dọc theo đường ray đặt trên hai tấm bêtông cốt thép để phục vụ công tác lắp ráp và sửa chữa thiết bị các tổ máy.
Ngoài trả lời những thắc mắc của du khách, cô hướng dẫn viên kể về lịch sử hình thành nhà máy. Năm 1989, con đường vào công trình đã được khởi công và cuối năm 1993 công trình chính thức được khởi công, hai năm sau thì dòng sông Sê San được ngăn lại. Dù tổ máy số 1 hòa mạng lưới quốc gia vào tháng 5-2000 nhưng mãi đến cuối năm 2001 bốn tổ máy mới cùng hòa mạng.
Dòng điện thắp sáng được truyền đi và đổi vào đấy là công sức của hàng ngàn công nhân, kỹ sư. Hiện nay toàn bộ nhà máy vận hành suốt ngày đêm nhưng chỉ cần khoảng 350 người làm việc theo ca kíp. Ra khỏi đường hầm bạn cũng được chiêm ngưỡng phía trên vách đá đồ sộ là hệ thống biến áp rất lớn giữa vách rừng cheo leo, hùng vĩ.
Và bạn lại được nghe hướng dẫn viên ngọt ngào kể về truyền thuyết dòng thác Yaly. Đó là mối tình giữa chàng trai Gia Rai tên Rốc và nàng YLy xinh đẹp mà dòng Đăk Bla hiền hòa và dòng Pô Kô cuộn xiết như tạo dựng, chở chuyên. Huyền thoại ấy vẫn luôn sống trong tâm tưởng của người dân vùng làng Hồ, Kon Tum.
KIM ANH - Theo Tuổi Trẻ