Xã Kon Pne cách thị trấn Kanak của huyện Kbang tỉnh Gia Lai khoảng 120km về phía Tây Bắc. Đến nay gần 30 năm sau ngày giải phóng, Kon Pne vẫn còn lọt thỏm giữa rừng sâu, hoang sơ như thuở ban đầu. Chưa có đường giao thông đến xã và các bản làng. Người địa phương ở đây gọi Kon Pne là “ốc đảo” Tây Nguyên... Đói nghèo nhất tỉnh, lạc hậu nhất tỉnh nhưng chỉ một thời gian không xa nữa, những chuyện mà tôi kể ra đây e sẽ là dịp cuối cùng...
Qua khỏi con dốc trơn nhẫy, chi chít những vết chân trâu là bập ngay vào rừng già. Ở thành phố Pleiku những cơn mưa đầu mùa nhè nhẹ đủ làm cho mặt đất cỏ cây thêm mát mẻ. Thế mà bầu trời ở đây thì vẫn sũng nước. Những đám mây xám kéo lê thê trên nền trời thấp. Không gian cứ âm âm một cái màu phân vân sáng tối. Cũng không rõ mưa thật hay sương rớt, cứ miên man một thứ âm thanh rỉ rắc, đơn điệu và ướt át sau mỗi bước đi...
Đã thấy “ốc đảo” Kon Pne hiện dần trước mắt. Nó nằm trong một thung lũng khá rộng. Qua cái chòi lúa đầu tiên của làng những tưởng đã đến nơi hóa ra đây mới là làng Kon H’lăng, phải cuốc bộ tiếp 7 cây số nữa mới đến trụ sở UBND xã, trời tối chúng tôi vào trú tạm một nhà sàn của dân ở đầu bản, được bà con cho ăn cơm nương, cá nướng và cả được uống rượu, rồi cùng ôm nhau ngủ xung quanh đống lửa, đêm ở đây không có điện, không có đèn dầu chỉ có ánh sáng của lửa củi và trăng sao...
Sáng hôm sau, làm việc với đồng chí Bí thư Đinh H’Má, chúng tôi được biết “ốc đảo” Kon Pne hiện có 258 hộ, 1.200 khẩu, thuần là người BahNar. So với 8 năm trước, dân số đã tăng được 59 hộ, 242 khẩu. So sánh để mà mừng bởi từ 1975 cho đến năm 1996 dân số xã hầu như không tăng. Hồi đó con nít, người già bệnh nhiều quá- nhất là sốt rét, dịch hạch, đau bụng... Nhà nước đã đầu tư cho một công trình nước sạch; trường học, trạm xá đủ cả. Nhưng cái tốt, cái mới bên ngoài mắc rừng không vào được, thành ra “ốc đảo” vẫn cứ là “ốc đảo” sâu xa...
Đất đai màu mỡ, rộng thênh thang thế mà vẫn còn hơn một nửa số hộ đói nghèo. Tài sản đáng giá toàn xã kể ra chỉ có 168 con bò, 65 con trâu, 60 con dê. Nuôi bò, trồng lúa cũng có cán bộ vào hướng dẫn cho nhưng người ở đây cứ thích làm theo cách cũ. Cứ đến vụ mùa (sau 9 lần bỏ hòn cuội vào hủ đá) là người ta lùa trâu xuống cho nó đạp nhừ đất rồi trồng lúa và cứ thế ngồi chờ cho đến lúc thu hoạch... Đêm về các nhà đốt lửa cho nó sáng cái mặt người, cho thú rừng nó sợ. “Ốc đảo” này gần nửa còn mù chữ. Người học cao nhất bây giờ mới lớp 5 thôi. Chữ ít thế nói họ khó nghe lắm, có cho vàng người ta cũng không biết làm gì. Không nói quá đâu: Ngân hàng đưa tiền vào cho vay này, nhà nước xây trạm xá, cho y tá, nữ hộ sinh này. Đấy chẳng phải vàng là gì? Nhưng tiền thì có người bảo: vay về biết bỏ vào đâu. Còn trạm xá, cả 4 tháng nay chỉ có một người đến đẻ thôi. Có đau ốm là người ta cứ ở nhà mổ gà, vịt, trâu, bò cúng Giàng đã...
Bí thư Đinh H’Má nói một hơi giọng có lúc đượm buồn, có lúc hơi bực bội. Chúng tôi hiểu tâm trạng lúc này của ông. Không ai biết còn phải hỏi thêm gì nữa. Cái nghèo, cái đói, cái lạc hậu của một vùng đất từng là chiến khu cách mạng sau gần 30 năm giải phóng qua lời ông nó rành ra đấy cả rồi... Muốn đỡ không khí nặng nề, chúng tôi mời ông ly nước và lãng sang chuyện hôm qua đi đường cực khổ thế nào... Nghe xong ông cười lên một tiếng to:
- Thế là các anh không biết đi rồi. Sao không theo đường bộ đội Cụ Hồ làm đi cho gần? Bộ đội đang làm đường vào giải phóng “ốc đảo” Kon Pne đấy!
Thì ra là có một con đường đang mở vào Kon Pne. Đinh H’Má gật gù:
- Mình trông con đường lắm. Chỉ nó mới cứu được Kon Pne thôi... Thế này này: lên tới đỉnh Kon H’lăng thì rẽ trái, đi bộ khoảng 10 cây số nữa thì gặp đường thôi.
Đi tìm chỉ huy công trường, tưởng ai xa lạ hóa ra là Thượng tá Trần Xuân Thanh, Giám đốc Công ty 175 (thuộc Binh đoàn Trường Sơn). Gặp chúng tôi, anh hồ hởi tâm sự: Đơn vị mình đang thi công làm con đường “lịch sử” này, đường chỉ dài 25,23km (phía ngoài đã có đường lâm nghiệp) nhưng phải làm tới hơn 100 cái cầu lớn nhỏ và ngốn hết trên 24 tỷ đồng. Chúng tôi đang thi đua lao động, cố làm xong trước mùa khô, giúp cho đồng bào “ốc đảo” sớm giao lưu mở rộng ra bên ngoài để phát triển kinh tế - xã hội. Nhiệm vụ tuy khó khăn, gian khổ nhưng cán bộ chiến sĩ đơn vị ai cũng cố gắng hết sức thi công vì đây không chỉ là con đường bình thường mà là con đường mang một chữ “tâm” gần 30 năm sau ngày giải phóng, có nhân dân căn cứ cách mạng nào thiệt thòi như thế ?
Chúng tôi nhìn nhau xúc động, không ai nói ra nhưng tất cả đều nghỉ về “ốc đảo” Kon Pne ngày mai được các cấp quan tâm đầu tư phát triển. Một vùng đất cách mạng trù phú, bình yên và không còn cái từ “ốc đảo” Tây Nguyên sâu xa nữa...
QUANG HỒI - Theo Sài Gòn Giải Phóng